Tüketim Toplumu/Kültürü Bağlamında Boş Zaman ve Halk Kütüphanelerine Etkisi Üzerine Bir Deneme

Öz

Denemede, ilkin, boş zaman kavramı üzerinde durularak, bu zaman diliminin, kapitalizmin özgül bir ideolojisi olarak tüketim toplumunun/kültürünün etkisi altında kaldığı ve böylece, bireylerin, insanî yetilerini geliştirebileceği ve kendilerini özgür kılabilecekleri bir zaman dilimi olmaktan çıktığı vurgulanmıştır. Bu haliyle boş zaman, bütünüyle, tüketimi koşullayan ve bu bağlamda, para ile satın alma ediminin gerçekleştiği bir zaman dilimi olarak görülmektedir. Bireyler, boş zamanlarında, giderek daha fazla oranda, alışveriş merkezlerinde aylak gezintiyi, alışverişi ya da evlerinde televizyon izlemeyi tercih etmektedirler. Kuşkusuz bu tercihlerin şekillenmesinde, medyanın dolayımı büyük bir rol üstlenmektedir. Yine aynı medya, tüketime konu olamayacak şeyleri, bilinçli olarak göz ardı etmektedir. Yapısı gereği tüketime konu olmayan ve aynı zamanda boş zaman değerlendirme işlevine sahip olan halk kütüphaneleri tam da bu “şey”lerden biri olmaktadır: Tüketim toplumu, medya dolayımıyla, halk kütüphanelerinin yaşam alanlarını daraltmaktadır. Bunun, Türkiye genelinde özelikle doğru olduğu iddia edilmekle birlikte, A.B.D ve diğer batı ülkelerinde tersi bir durumun var olması, bir çelişki görünümü yaratmaktadır. Bu çelişkiden çıkış yolu ise, ülkemizde, batı ülkelerinin tersine, Aydınlanma Çağı'nın yaşanmamış olmasında ve bunun doğal sonucu, Türkiye'de, halk kütüphanelerine mayasını çalan aydınlanma geleneğinin yokluğunda bulunmuştur.