Türkiye’de Bilgi Edinme Hakkı’nın Yasal Dayanağı-Bilgi Edinme Hakkı Kanunu: 2004-2014 Yılları Arası Uygulama Sonuçlarının Değerlendirilmesi

Öz

Kamu yönetiminde şeffaflık uygulamaları ve katılımcı demokrasi anlayışının bir gereği olan Bilgi Edinme Hakkı Kanunu, devletin halka açılmasını sağlayan yasal bir düzenlemedir. Bilgi edinme hakkı, demokratik toplumların benimsediği düşünce ve ifade özgürlüğü benzeri özgürlüklerin temelini oluşturduğu gibi, temel hak ve özgürlüklerin kullanılabilmesi açısından da büyük önem taşımaktadır. Bu araştırmanın amacı, kanunun yürürlüğe girdiği 2004 yılından, son istatistiki verilerin raporlandırıldığı 2014 yılına kadar gerçekleştirilen uygulama sonuçlarını değerlendirerek, Bilgi Edinme Hakkı Kanunu’nun Türkiye’deki işleyişine yönelik çıkarımlarda bulunmaktır. Nitel araştırma yöntemlerinden belge analizi ile gerçekleştirilen araştırmanın verileri ”Bilgi edinme genel raporları” ve bu raporlara yönelik Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı açıklamalarından elde edilmiştir. Araştırma bulguları, 2004-2014 yılları arasında yapılan bilgi edinme başvurularının ve söz konusu başvurulardan olumlu yanıt alanların sayısının her geçen yıl bir önceki yıla oranla artarak devam ettiğini göstermiştir. Son 10 yıllık süreçte bilgi edinme hakkını yasal dayanağı ile birlikte kullanmak isteyen vatandaşların 15 milyonu aştığı, diğer taraftan başvurusu reddedilenlerden yargıya itiraz edenlerin de her geçen yıl sayıca arttığı saptanmıştır. Kurumlar açısından değerlendirildiğinde, Bakanlıklar, Başbakanlık, Valilikler ve Yüksek Öğretim Kurumu’nun bilgi edinmek üzere başvurulan kurumlar arasında ilk sıralarda yer aldığı sonucuna ulaşılmıştır. 2004 ve 2014 yılları bilgi edinme başvuruları açısından karşılaştırıldığında, ele alınan iki yılda en yüksek artışın Yüksek Seçim Kurulu, Sayıştay ve Cumhurbaşkanlığı’nda gerçekleştiği sonucuna ulaşılmıştır. Kişilerin, kendilerini veya kamuyu ilgilendiren bilgilere erişme çabalarını yansıtan bu durum,  Bilgi Edinme Hakkı Kanunu’na dayalı uygulamaların demokratikleşme süreci açısından da olumlu yönde değerlendirilebileceğini düşündürmektedir.