Türkiye’de Kütüphane ve Bilgibilimi Araştırmalarında Kuram Kullanımı: Bir İçerik Analizi

Hülya Dilek-Kayaoğlu

Öz

Bir bilim dalının entelektüel kimliğinin düzeyi onun kuram oluşturma kapasitesi ile değerlendirilir. Bu araştırmanın temel amacı da Türkiye’de kütüphane ve bilgibilimi alanındaki araştırmalarda kuram kullanımını incelemek olarak belirlenmiştir. Araştırmanın veritabanını YÖK Ulusal Tez Merkezi Veritabanında listelenen ve 1983-2019 yılları arasında BBY bölümlerinde tamamlanmış içeriğine erişim izni olan 366 lisansüstü tez oluşturmaktadır (n=366). Her tez, konusu, kuram adı, kuramın bilimsel kökeni ve kuram kullanım düzeyinin derinliği açılarından içerik analizi yöntemiyle incelenmiştir. Elde edilen bulgulara göre tezlerde 75 kuram adı kullanılmıştır. Tezlerin %22’sinde en az bir kuram adı geçmektedir. Kullanıcı incelemeleri ve bilgi merkezi ya da kütüphane yönetimi konulu tezler en fazla kuram kullanılan tezlerdir. Bertalanffy’ın genel sistemler kuramı, Wilson’ın bilgi arama davranışı kuramı ve belge yaşam döngüsü kuramı tezlerde en fazla kullanılan kuramlardır. Kuram kullanım düzeyinin ortalaması beş derecelik kuram kullanım modeline göre 2,6’dır. Tezlerde kullanılan kuramların %58,6’sı toplumsal bilim kökenlidir. %30,6’sı ise kütüphane ve bilgibilimi kökenlidir. Toplumsal bilim kökenli kuramların çoğunluğu da psikoloji ve yönetim disiplinlerine aittir.

Anahtar Kelimeler


Kuram; kuram kullanımı; kütüphane ve enformasyon bilimi araştırması; içerik analizi; Türkiye.

Referanslar

Bates, M. (2009). An introduction to metatheories, theories, and models. Library and Information Science, 11(44), 275-297.

Brookes, B.C. (1980). The foundations of information science. Part I: Philosophical aspects. Journal of Information Science, 2, 125-133.

Buckland, M. (1991). Information and information systems. Westport, CN: Greenwood.

Buckland, M. (1999). Library services in theory and context. 2nd. ed. Erişim adresi: https://digitalassets.lib.berkeley.edu/sunsite/Library%20Services%20in%20Theory%20and%20Context,%202nd%20Edition.pdf

Butler, P. (1933). Introduction to library science. Chicago: Chicago University Press.

Dilek-Kayaoğlu, H. (2009). İstanbul Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü’nde araştırma eğilimleri 1967-2008: Lisansüstü tezlerinin içerik analizi. Türk Kütüphaneciliği, 23, 535-562.

Dilek-Kayaoğlu, H. (2017). Kütüphane biliminden enformasyon bilimlerine: İnceleme alanını / bilim dalını adlandırma ve tanımlanma sorunu. B. Yılmaz, T. Baş, S. Öztemiz ve M. Dişli (Ed.). Bilgi ve belge yönetimi: Kuramsal yaklaşımlar (s. 64-123) içinde. İstanbul: Hiperlink.

Glaser, B. G. ve Strauss, A. L. (1967). The discovery of grounded theory: Strategies for qualitative research. Chicago: Aldine Publishing.

Glazier, J.D. ve Grover, R. (2002). A multidisciplinary framework for theory building. Library Trends, 50(3), 317-329.

Grover, R. ve Glazier, J.D. (1986). A conceptual framework for theory building in library and information science. Library and Information Science Research, 8, 227-242.

Güncel Türkçe Sözlük. Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr/

Hauser, L. (1988). A conceptual analysis of information science. Library and Information Science Research, 10, 3–34.

Hjørland, B. (1998). Theory and metatheory of information science: A new interpretation. Journal of Documentation, 54(5), 606-621.

Järvelin, K. ve Vakkari, P. (1990). Content analysis of research articles in library and information science. Library and Information Science Research, 12(4), 395-421

Jeong, D. Y. (1993). Theory building in library and information science based on research method analysis. Journal of the Korean Society for Information Management, 10(2), 23–41.

Jeong, D. Y. ve Kim, S. J. (2005). Knowledge structure of library and information science in South Korea. Library and Information Science Research, 27, 51–72.

Julien, H. (2014). Information behavior research: Where have we been, where are we going? Canadian Journal of Information and Library Science, 38(4), 239-250.

Julien, H. ve Duggan, L. J. (2000). A longitudinal analysis of the information needs and uses literature. Library and Information Science Research, 22, 1–19.

Julien, H., Pecoskie, JJL. ve Reed, K. (2011). Trends in information behavior research, 1999- 2008: A content analysis. Library and Information Science Research, 33(1), 19-24.

Kajberg, L. (1996). A content analysis of LIS serial literature published in Denmark 1957-1986. Library and Information Science Research, 18, 25-52.

Keseroğlu, H. S. (2010). Bilginin bilgisi: Kütüphane ve bilgibilim kuramı sorunsalı. Türk Kütüphaneciliği, 24, 685-704.

Kim, S. J. (2015). An analysis of research trends on theory use in Korean library and information science: Focusing on journal of the Korean Society for Library and Information Science from 2010 through 2014. Journal of the Korean BIBLIA Society for Library and Information Science, 26(4), 179-200.

Kim, S. J. ve Jeong, D. Y. (2006). An analysis of the development and use of theory in library and information science research articles. Library and Information Science Research, 28(4), 548-62.

McKechnie, L. E. F. ve Pettigrew, K. (2002). Surveying the use of theory in library and information science research: A disciplinary perspective. Library Trends, 50(3), 406-17.

Meng, G. F ve Singh, D. (2007). Trends in Malaysian LIS research 1996-2006: A content analysis of the MJLIS articles. Abrizah Abdullah, et al. (Eds.) ICOLIS, International Conference on Libraries, Information and Society, ICoLIS 2007, Malaysia, 26-27 June 2007 (397-406), içinde. Kuala Lumpur: LISU, FCSIT.

Ocholla, D. ve Roux, C. L. (2011). Conceptions and misconceptions of theoretical frameworks in library and information science research: A case study of selected theses and dissertations from eastern and southern African universities. Mousaion, 29(2), 61-74.

Pettigrew, K. ve McKechnie, L. E. F. (2001). The use of theory in information science research Journal of The American Society for Information Science and Technology, 52(1), 62-73.

Pierce, S. J. (1992). Dead Germans and the theory of librarianship. American Libraries, September, 641-643.

Rochester, M. (1995). Library and information science research in Australia 1985-1994: a content analysis of research articles in The Australian Library Journal and Australian Academic and Research Libraries. Australian Academic and Research Libraries, 26(3),163-170.

Vakkari, P. (1998), “Growth of theories on information seeking: an analysis of growth of a theoretical research program on the relation between task complexity and information seeking”, Information Processing & Management, 34(2/3), 361-82.

Van Maanen, J. (1998). Different strokes: Qualitative research in the administrative science quarterly from 1956 to 1996. J. Van Maanen (Ed.), Qualitative studies of organizations (ix-xxxii) içinde. Thousand Oaks, CA: Sage.

Yıldırım, C. (1985). Bilim felsefesi. İstanbul: Remzi.

Yılmaz, B. (2017). Önsöz. B. Yılmaz, T. Baş, S. Öztemiz ve M. Dişli (Ed.). Bilgi ve belge yönetimi: Kuramsal yaklaşımlar (s. 8-11) içinde. İstanbul: Hiperlink.

Yontar, A. (2004). Türkiye’de kütüphane ve enformasyon bilimi teorisi: Temel sorunlar. S. Arslantekin ve F. Özdemirci (Ed.). Kütüphaneciliğin Destanı: Uluslararası Sempozyumu: 21-24 Ekim 2004, Ankara (Bildiriler) (14-30) içinde. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü.


Tam Metin: PDF

DOI: 10.24146/tk.647460
x
##plugins.generic.fileValidation.errorTitle##